UASHINGTON, 7 tetor 2020 ¨C Ekonomit? e reja dhe n? zhvillim t? rajonit t? Evrop?s dhe Azis? Qendrore pritet t? tkurren me 4,4 p?r qind k?t? vit, recesioni m? i r?nd? pas kriz?s bot?rore financiare t? vitit 2008, thot? botimi m? i fundit i P?rdit?simit Ekonomik t? Bank?s Bot?rore p?r k?t? rajon, q? ka dal? sot.
Rritja pritet t? rifilloj? n? vitin 2021, me nj? shkall? q? shkon nga 1,1 p?r qind deri n? 3,3 p?r qind. Por perspektiva mbetet tejet e pasigurt dhe risqet anojn? nga r?nia.
Ritmi i rim?k?mbjes varet nga koh?zgjatja e pandemis? s? COVID-19, nga gatishm?ria dhe shp?rndarja e nj? vaksine dhe nga shkalla e p?rmir?simit t? tregtis? dhe investimeve globale. P?r pasoj?, rritja n? k?t? rajon mund t? jet? edhe m? e dob?t nga sa pritet n?se p?rkeq?sohet pandemia.
¡°N? koh?ra kaq t? v?shtira, vendet e Evrop?s dhe Azis? Qendrore duhet t? v?shtrojn? p?rtej krizave emergjente dhe t? p?rgatiten p?r nj? rim?k?mbje pas kriz?s e cila do t¡¯i nxjerr? ekonomit? edhe m? t? forta,¡± - tha Anna Bjerde, n?npresidente e Bank?s Bot?rore p?r Rajonin e Europ?s dhe Azis? Qendrore. ¡°Kjo k?rkon fuqizim t? qeverisjes, p?rmir?sim t? klim?s s? investimeve dhe nxitje t? novacionit dhe zhvillimit digjital. R?nd?si kritike do t? ken? sidomos investimet e konsiderueshme dhe t? q?ndrueshme p?r nj? arsim dhe kujdes sh?ndet?sor cil?sor.¡±
Tkurrja ekonomike e nxitur nga pandemia n? vitin 2020 pritet ta rrit? edhe varf?rin? n? t? gjitha vendet e rajonit. T? b?ra me kufirin e varf?ris? prej 3,20 $ n? dit?, vler?simet sugjerojn? se mbi 2 milion? njer?z mund t? kalojn? n? varf?ri. Me kufirin e varf?ris? prej 5,50 $ n? dit?, q? p?rdoret zakonisht p?r vendet me t? ardhura t? mesme t? larta, varf?ria mund t? rritet me deri 6 milion? njer?z.
Pandemia ka cenuar edhe arsimin dhe sh?ndet?sin? n? rajon. Virusi ka vrar? tashm? me mij?ra njer?z dhe disa t? cil?t kan? mbetur gjall? do t? vuajn? d?me afatgjata t? sh?ndetit. Mbyllja e shkollave mund t? sjell? humbje m?simore t? barasvlershme me nj? t? tret?n e nj? viti t? plot? shkollimi dhe me gjas? mund t? p?rkeq?soj? pabarazit? duke prekur n? m?nyr? shp?rpjes?timore nx?n?sit me kushte t? pafavorshme.
Nj? analiz? e ve?ant? n? raport konstaton se rritja e mund?sive p?r t? frekuentuar arsim t? lart?, krahas rritjes s? cil?sis? s? k?tij arsimi, por edhe ulja e faktor?ve t? rreziqeve sh?ndet?sore n? popullsin? n? mosh? t? rritur jan? me r?nd?si ky?e p?r t? nj? rim?k?mbje e cila do ta nxirrte rajonin m? t? fort? nga kriza. Megjith?se vendet e rajonit ofrojn? sh?rbime relativisht t? mira t? arsimit baz? dhe sh?ndet?sis?, sipas matjeve n? Indeksin e Kapitalit Njer?zor t? Bank?s Bot?rore, duhet b?r? m? shum? q? individ?t dhe vendet t? ken? sukses n? t? ardhmen.
¡°Vet?m t? mbetesh gjall? nuk mjafton, si? nuk mjafton t? kryesh vet?m arsimin baz?. Popullsia n? mosh? t? rritur nevojitet t? jet? e sh?ndetshme, aktive dhe produktive gjat? gjith? jet?s,¡± tha Asli Demirg¨¹?-Kunt, Krye-ekonomist i Bank?s Bot?rore p?r Evrop?n dhe Azin? Qendrore. - ¡°Kjo ka sidomos r?nd?si p?r pak?simin e rreziqeve sh?ndet?sore t? obezitetit, duhanit dhe konsumit t? tep?rt t? alkoolit t? cilat mund ta v?n? n? rrezik jet?n aktive dhe produktive gjat? plakjes dhe p?r t? siguruar q? institucionet e arsimit t? lart? t¡¯i p?rgatisin student?t p?r sfidat e tregjeve t? sotme t? pun?s.
N? mbar? rajonin, m? shum? 18 p?r qind e popullsis? ?sht? obeze, afro 23 p?r qind e njer?zve konsumojn? alkool n? m?nyr? t? tepruar dhe afro 26 p?r qind e pin? duhanin. K?to rreziqe sh?ndet?sore jan? sidomos t? larta n? Evrop?n Lindore dhe n? Rusi, ku jet?gjat?sia e pritur ?sht? m? e ul?ta n? rajon. P?rhapja e k?tyre rreziqeve rrit jo vet?m probabilitetin e s?mundjeve t? tilla si ato kardiovaskulare, por edhe pasojat n? vdekshm?ri dhe s?mundshm?ri t? s?mundjeve infektive si COVID-19.
Nj? arsim i lart? cil?sor ka r?nd?si jetike q? njer?zit t? vijojn? t? jen? konkurrues n? tregje pune t? cilat ndryshojn? me shpejt?si. P?rmir?simi i arsimit t? lart? n? vendet e Ballkanit Per?ndimor, t? Evrop?s Lindore, t? Kaukazit Jugor dhe t? Azis? Qendrore i ndihmon edhe n? mbajtjen e nj? fuqie pun?tore t? aft?, n? kushtet e nj? emigrimi t? vazhduesh?m.
Dallimet gjinore n? arsim dhe n? sh?ndet?si n? mbar? rajonin jan? t? kufizuara dhe, aty ku ka, n? p?rgjith?si favorizojn? grat?. N? fakt, jan? burrat ata t? cil?t duhet t? arrijn? nivelet e grave sa i takon arsimit baz? dhe arsimit t? lart?, sipas raportit. Por, prania e grave n? shkenc?, teknologji, inxhinieri dhe matematik? (STEM) ?sht? ndjesh?m m? e ul?t se e burrave, n? ?do vend. Kjo ka rrjedhoja t? r?nd?sishme sepse njer?zit me diploma universitare ose pasuniversitare n? disiplinat e m?sip?rme (STEM) kan? m? shum? gjasa t? pun?sohen dhe t? marrin rroga m? t? larta.
Ka nj? hendek t? fort? gjinor edhe sa i takon konsumit t? duhanit dhe pijeve alkoolike, q? jan? m? t? p?rhapura te burrat. P?r pasoj?, shkall?t e vdekshm?ris? jan? m? t? larta p?r burrat se p?r grat? n? mbar? rajonin, sidomos n? Rusi dhe n? Evrop?n Lindore.
Mbyllje e hendekut n? rezultatet e djemve n? arsimin baz? dhe at? t? lart?, rritja e aspiratave t? grave p?r t? b?r? karrier? dhe hartimi i nd?rhyrjeve t? politikave si rritja e tatim-taksave mbi produktet e alkoolit dhe t? duhanit p?r ta pak?suar p?rhapjen e konsumit t? tyre te burrat jan? sfida t? r?nd?sishme, thekson raporti.
