Obejrzyj ±è°ù³ú±ð³¾¨®·É¾±±ð²Ô¾±²¹&²Ô²ú²õ±è;
Bardzo dzi?kuj? za serdeczne powitanie, go?cinne przyj?cie i mo?liwo?? zwiedzenia Warszawy. Szczeg¨®lne podzi?kowanie kieruj? pod adresem Szko?y G?¨®wnej Handlowej, kt¨®ra jest gospodarzem dzisiejszego spotkania. To dla mnie zaszczyt, ?e mog? osobi?cie wyrazi? wielkie uznanie dla narodu polskiego i mieszka¨½c¨®w Europy ¨C otworzyli?cie swoje serca i domy dla tych, kt¨®rych z Ukrainy wyp?dzi?a wojna. G??boko si? z wami solidaryzuj? i jednocze?nie podziwiam szczodro??, z jak? przyjmujecie u siebie tak wielu s?siad¨®w zza granicy. Dzi?kuj?!
Po raz pierwszy by?em w Warszawie w 1975 r. Podr¨®?owa?em wtedy poci?giem przez Prag?, Bratys?aw? i Krak¨®w. Jak dobrze wiecie, czasy by?y trudne ¨C w ustroju socjalistycznym, w warunkach sowieckiego ucisku, zaledwie kilka lat po inwazji na Czechos?owacj? w 1968 r. ?wczesne protesty i niedobory doprowadzi?y do powstania Solidarno?ci, zmieniaj?c ostatecznie bieg wydarze¨½ w Europie Wschodniej i nie tylko.
Wojna w Ukrainie
Dzisiaj znowu nasta?y ci??kie czasy, znaczone wielorakimi kryzysami i konfliktami, a Polska ponownie znajduje si? blisko epicentrum wydarze¨½. Jestem g??boko wstrz??ni?ty inwazj? Rosji na Ukrain? i okrucie¨½stwami pope?nianymi wobec ludno?ci cywilnej. Z przera?eniem dowiaduj? si?, ?e miliony Ukrai¨½c¨®w trac? ?ycie i ?rodki utrzymania. Ataki na ludzi i infrastruktur? powoduj? niewypowiedziane cierpienie, zagra?aj? mi?dzynarodowemu pokojowi i bezpiecze¨½stwu, a tak?e stawiaj? pod znakiem zapytania mo?liwo?? zaspokojenia podstawowych potrzeb spo?eczno-gospodarczych ludno?ci ?wiata.
Spotka?em si? z prezydentem Ukrainy Wo?odymyrem Ze?enskim 19 lutego b.r. w Monachium. Rozmawia?em z nim te? na temat pomocy Banku ?wiatowego dla ludno?ci Ukrainy ju? po rozpocz?ciu inwazji. W zaistnia?ej sytuacji Grupa Banku ?wiatowego uruchomi?a szybk? ?cie?k? pomocy finansowej dla Ukrainy celem zabezpieczenia podstawowych potrzeb spo?ecznych, w tym wyp?at wynagrodze¨½ dla pracownik¨®w szpitali, emerytur dla os¨®b starszych oraz os?on socjalnych dla najbardziej potrzebuj?cych. Za po?rednictwem Mi?dzynarodowej Korporacji Finansowej (IFC) natychmiast zmobilizowali?my kapita? obrotowy dla firm przekazuj?cych dostawy na Ukrain?.
Pragn? dzisiaj og?osi?, ?e Bank ?wiatowy pracuje nad pakietem finansowym dla Ukrainy o warto?ci niemal 1,5 miliarda USD celem wsparcia realizacji podstawowych us?ug publicznych podczas wojny. Pomoc zostanie uruchomiona dzi?ki wczorajszej decyzji kraj¨®w-donator¨®w i kraj¨®w-beneficjent¨®w, kt¨®re przyzna?y wsparcie w ramach pakietu IDA19 w wysoko?ci 1 miliarda USD dla Ukrainy i 100 milion¨®w USD dla Mo?dawii.
Bank ?wiatowy powsta? w 1944 r. w odpowiedzi na konieczno?? odbudowy Europy po II wojnie ?wiatowej. Podobnie jak wtedy, teraz te? jeste?my gotowi w odpowiednim momencie zaanga?owa? si? w odbudow? Ukrainy. Tymczasem nasz? pomoc kierujemy do ukrai¨½skich uchod?c¨®w, kt¨®rzy zaczynaj? planowa? powr¨®t do domu; do mieszka¨½c¨®w kraj¨®w goszcz?cych, kt¨®rzy przyjmuj? uchod?c¨®w u siebie; a tak?e do milion¨®w ludzi, kt¨®rzy co prawda pozostali w Ukrainie, ale s? przesiedle¨½cami pozbawionymi w?asnego domu i ?r¨®d?a utrzymania. Jednocze?nie analizujemy globalne nast?pstwa wojny w Ukrainie, takie jak mi?dzy innymi wzrost cen ?ywno?ci i energii, oraz przygotowujemy szybkie dzia?ania antykryzysowe adresowane do kraj¨®w rozwijaj?cych si?.
?wiat targany kryzysami
Powinni?my przy tym pami?ta?, ?e przemoc nie ogranicza si? do terytorium Ukrainy. Tylko w ci?gu ostatniego roku ?wiat zdecydowanie cofn?? si? na drodze rozwoju i bezpiecze¨½stwa ¨C wystarczy wspomnie? upadek Afganistanu, kryzys liba¨½ski oraz zamachy stanu i prze?ladowania ludno?ci w krajach Sahelu, w Etiopii, Somalii i Jemenie, mi?dzy innymi. Miliony Syryjczyk¨®w wci?? przebywaj? w obozach dla uchod?c¨®w na terytorium Jordanii, Libanu i Turcji. Walki etniczne i religijne n?kaj? Mjanm? i inne kraje Azji. W Ameryce ?aci¨½skiej i na Karaibach widzimy alarmuj?co wysok? fal? przest?pczo?ci i agresji - do tego stopnia, ?e niekt¨®re miejscowo?ci, a nawet miasta, pozostaj? pod kontrol? organizacji przest?pczych lub karteli narkotykowych.
Jeste?my g??boko zaniepokojeni takim rozwojem wypadk¨®w, kt¨®ry prowadzi do utraty bezpiecze¨½stwa. W bie??cym roku a? 39 z grona 189 kraj¨®w cz?onkowskich Grupy Banku ?wiatowego jest w stanie otwartego konfliktu albo funkcjonuje w wysoce niestabilnych warunkach. W latach 2007-2020 liczba os¨®b ?yj?cych na obszarach obj?tych konfliktem niemal si? podwoi?a. Obecnie co pi?ta osoba na Bliskim Wschodzie i w Afryce P¨®?nocnej znajduje si? na terenach dotkni?tych konfliktem. Na skutek utraty bezpiecze¨½stwa gwa?townie ro?nie fala uchod?c¨®w: w ci?gu ostatniej dekady liczba uchod?c¨®w wzros?a ponad dwukrotnie, przekraczaj?c w 2020 r. liczb? 30 milion¨®w. Wojna w Ukrainie zmusi?a ju? 10 milion¨®w ludzi do opuszczenia swoich dom¨®w, z czego ponad 4 miliony (g?¨®wnie kobiety i dzieci) wyjecha?o do kraj¨®w s?siednich, w przewa?aj?cej cz??ci do Polski i Rumunii.
Widzimy, ?e ka?dy z tych tocz?cych si? kryzys¨®w najsilniej uderza w osoby najs?absze, cz?sto s? to kobiety i dziewcz?ta. A wszystko to w sytuacji, gdy wci?? odczuwamy zdrowotne, gospodarcze i spo?eczne skutki ?wiatowej pandemii i zastoju gospodarczego. Gwa?towna zmiana wektora rozwoju oznacza ?mier? i cierpienie milion¨®w, zw?aszcza najubo?szych.
Od wybuchu epidemii COVID-19 nasila si? przemoc wobec kobiet i dziewcz?t. Pogarszaj? si? globalne wska?niki dotycz?ce ?ywno?ci, jako?ci ?ywienia i zdrowia. Na skutek pandemicznego zamkni?cia szk¨®? dzieci straci?y ponad rok edukacji, W szczytowym okresie do szko?y nie ucz?szcza?o 1,6 miliarda uczni¨®w na ca?ym ?wiecie, cofaj?c nas o dekad? pod wzgl?dem poziomu wska?nik¨®w opisuj?cych rozw¨®j kapita?u ludzkiego.
Recesja, kt¨®ra uderza w kapita?, miejsca pracy i ?rodki do ?ycia, nigdy wcze?niej nie dotkn??a tak wielu kraj¨®w w tym samym czasie. Jednocze?nie obserwujemy ci?g?y wzrost inflacji, kt¨®ra obni?a realne dochody gospodarstw domowych na ca?ym ?wiecie, co szczeg¨®lnie mocno odczuwaj? najubo?si. Chc?c pobudzi? popyt, gospodarki pa¨½stw rozwini?tych uciekaj? si? do nadzwyczajnych ?rodk¨®w monetarnych i fiskalnych, lecz ich decyzje ¨C w po??czeniu z ograniczeniami i zak?¨®ceniami poda?y ¨C nap?dzaj? wzrost cen i pog??biaj? nier¨®wno?ci na ca?ym ?wiecie. M¨®wi?c o coraz wi?kszym zagro?eniu zwi?zanym ze wzrostem inflacji i rozwarstwienia spo?eczno-gospodarczego nale?y zwr¨®ci? uwag? na notowan? w wi?kszo?ci kraj¨®w stagnacj? mediany realnego dochodu. Innym istotnym wska?nikiem jest prawdopodobie¨½stwo dalszego wzrostu ub¨®stwa w 2022 r. w zwi?zku z inflacj?, deprecjacj? walut i wysokimi cenami ?ywno?ci.
Wojna w Ukrainie i jej nast?pstwa oznaczaj? tak?e nag?e niedobory energii, nawoz¨®w i ?ywno?ci, kt¨®re nastawiaj? ludzi przeciwko sobie nawzajem i rodz? pretensje wobec rz?dz?cych. Co istotne, skutki b?d? odczuwalne nawet dla ludno?ci ?yj?cej daleko od areny konfliktu.
Skok cen ?ywno?ci dotyka wszystkich, ale szczeg¨®lnie druzgoc?cy jest dla najubo?szych i najs?abszych cz?onk¨®w spo?ecze¨½stwa. Ocenia si?, ?e wzrost cen ?ywno?ci o jeden punkt procentowy oznacza, ?e kolejne 10 milion¨®w ludzi popadnie w skrajne ub¨®stwo. Gdy nagle dro?ej? podstawowe produkty ?ywno?ciowe, zamo?ny jest w stanie zap?aci? wi?cej, ale ubogi nie zawsze. W zwi?zku z tym nale?y si? spodziewa? wzrostu wska?nik¨®w niedo?ywienia, kt¨®rego konsekwencje najtrudniej b?dzie odwr¨®ci? w przypadku dzieci.
Zak?¨®cenia w handlu ju? wywo?a?y gwa?towny wzrost cen zb¨®? i towar¨®w. Eksport pszenicy z port¨®w Morza Czarnego zosta? znacznie uszczuplony. Jednocze?nie, intensywne susze w Ameryce Po?udniowej skutkuj? spadkiem ?wiatowej produkcji ?ywno?ci. Globalne rynki towar¨®w ?ywno?ciowych s? co prawda na tyle rozbudowane i zahartowane, ?e po pewnym czasie samoczynnie powinny si? dostosowa? do zak?¨®ce¨½ w produkcji. Jednak do obecnych problem¨®w z zaopatrzeniem w ?ywno?? dok?adaj? si? kolejne czynniki ryzyka, takie jak poda? nawoz¨®w i ceny energii, a tak?e wprowadzane przez poszczeg¨®lne kraje ograniczenie w wywozie ?ywno?ci za granic?.
Ceny nawoz¨®w s? pochodn? cen gazu ziemnego, kt¨®re gwa?townie wzros?y. Jako ?e skroplony gaz ziemny trafia do Europy, jego niedobory pojawiaj? si? w innych miejscach ?wiata, zmniejszaj?c produkcj? nawoz¨®w, zaburzaj?c zasiewy i ostatecznie zmniejszaj?c plony. Rosja i Bia?oru? s? du?ymi producentami nawoz¨®w, co w znacznym stopniu przyczynia si? do zaistnia?ego problemu.
Wstrz?sy na rynku energii oraz ich reperkusje finansowe splataj? si? z za?o?eniami mi?dzynarodowej polityki klimatycznej. Rosja jest dla ?wiata wa?nym ?r¨®d?em energii, w tym ropy naftowej, w?gla i gazu ¨C ten ostatni jest dostarczany do Europy sieci? ruroci?g¨®w. Z zadowoleniem obserwuj?, ?e zmierzaj?c do dywersyfikacji koszyka energetycznego i odej?cia od ?r¨®de? rosyjskich, Europa rozwa?a import gazu LNG oraz wykorzystanie energii j?drowej celem zabezpieczenia bazowych ?r¨®de? mocy w elektroenergetyce, ale s? to rozwi?zania wymagaj?ce czasu. Dla og¨®lno?wiatowego o?ywienia gospodarczego i bezpiecze¨½stwa energetycznego w Europie konieczne jest tymczasem szybkie uruchomienie nowych, znacz?cych ?r¨®de? energii w Europie i innych cz??ciach ?wiata.
Grupa Banku ?wiatowego zdecydowanie popiera integracj? cel¨®w klimatycznych z celami rozwojowymi. Widzimy tutaj dwa w?tki, takie jak: pilna potrzeba zapewnienia wzrostu gospodarczego i rozwoju, kt¨®re stanowi? podstaw? naszej misji, polegaj?cej na zmniejszaniu ub¨®stwa i zwi?kszaniu dobrobytu; oraz podj?te przez mi?dzynarodow? spo?eczno?? zobowi?zania co do zahamowania wzrostu emisji gaz¨®w cieplarnianych zwi?zanych z dzia?alno?ci? cz?owieka. Zobowi?zania te dotycz? globalnych d¨®br publicznych i wymagaj? uruchomienia kilkuset wieloetapowych projekt¨®w rozpisanych na kilkadziesi?t lat, kt¨®re doprowadz? do ograniczenia emisji i b?d? finansowane przez spo?eczno?? ca?ego ?wiata. Staramy si? sprosta? tym wyzwaniom poprzez prace analityczne, w tym nasze raporty klimatyczne i rozwojowe oraz sektorowe programy oceny infrastruktury. Cieszymy si?, ?e mo?emy wspiera? Polsk? na drodze do poprawy efektywno?ci energetycznej i odchodzenia od w?gla.
Coraz gorsze prognozy gospodarcze
Trendy gospodarcze nie napawaj? optymizmem. Jeszcze przed wybuchem wojny w Ukrainie dynamika tegorocznego o?ywienia gospodarczego zacz??a s?abn?? z powodu rosn?cej inflacji i utrzymuj?cych si? przestoj¨®w w ?a¨½cuchach dostaw. Prognozowane na 2023 r. tempo rozwoju gospodarczego w krajach rozwini?tych mia?o si? zbli?y? do poziomu sprzed pandemii, a w krajach rozwijaj?cych si? mia?o by? znacznie ni?sze.
Tymczasem wojna w Ukrainie oraz chi¨½skie restrykcje pandemiczne stawiaj? ewentualne o?ywienie gospodarcze pod znakiem zapytania. Jako ?e wojna wp?ywa na rynki surowcowe i finansowe, handel i migracje, a tak?e poziom zaufania w?r¨®d inwestor¨®w i konsument¨®w, szczeg¨®lnie obawiamy si? wzrostu nier¨®wno?ci. Kraje zaawansowane gospodarczo maj? rozbudowane os?ony socjalne i s? w stanie cz??ciowo zamortyzowa? swoim obywatelom wstrz?sy zwi?zane ze skutkami inflacji i blokad handlowych, ale pa¨½stwa biedniejsze dysponuj? ograniczonymi zasobami fiskalnymi i s?abszymi systemami pomocowymi dla najbardziej potrzebuj?cych. Deprecjacja walut i inflacja mocno uderzaj? w najgorzej sytuowanych i powoduj? szybki wzrost tegorocznych wska?nik¨®w ub¨®stwa. Dodatkowym obci??eniem jest gwa?towny wzrost zad?u?enia kraj¨®w rozwijaj?cych si? do poziomu, jakiego nie notowano od 50 lat ¨C jest to w przybli?eniu 250 procent dochod¨®w bud?etu pa¨½stwa. Ponure konsekwencje zad?u?enia w szczeg¨®lnym stopniu dotycz? kraj¨®w o niskich dochodach, zwa?ywszy ?e sze??dziesi?t procent z nich ledwo sobie radzi z obs?ug? zad?u?enia albo ju? przekroczy?o t? niebezpieczn? granic?.
Wi?kszo?? rynk¨®w wschodz?cych i kraj¨®w rozwijaj?cych si? jest nieprzygotowana na nadchodz?ce wstrz?sy zwi?zane z zad?u?eniem. Obraz ekspozycji na ryzyko sektora finansowego jest w tym momencie do?? mglisty, ale trudno nie zauwa?y?, ?e jeden z kluczowych wska?nik¨®w, jakim jest koszt ubezpieczenia od ryzyka niewyp?acalno?ci, jest obecnie na rynkach wschodz?cych najwy?szy od pocz?tku pandemii.
Po??dane kierunki dzia?a¨½
Analizuj?c ten kryzysowy krajobraz przed rozpocz?ciem wiosennej sesji spotka¨½ Grupy Banku ?wiatowego i Mi?dzynarodowego Funduszu Walutowego, kt¨®ra ma si? odby? w przysz?ym tygodniu, chc? zarysowa? kilka po??danych kierunk¨®w dzia?a¨½.
Po pierwsze, przemy?lana alokacja kapita?u. Obserwujemy coraz wi?ksze rozwarstwienie i koncentracj? bogactwa w r?kach w?skich grup spo?ecznych. Decyzj? rz?d¨®w pa¨½stw rozwini?tych, biliony dolar¨®w finansowania d?u?nego i kapita?owego trafiaj? do sk?din?d przekapitalizowanych sektor¨®w gospodarki, co niekorzystnie wp?ywa na wzrost gospodarczy, ?a¨½cuchy dostaw, miejsca pracy i median? dochod¨®w. Na skutek b??dnych decyzji kapita? nie trafia do drobnych przedsi?biorstw, nie zasila kapita?u obrotowego i nie wspiera rozwoju, co prowadzi do coraz wi?kszego rozwarstwienia w skali ca?ego globu. Zwracam si? zatem z apelem do rz?d¨®w i bank¨®w centralnych w krajach rozwini?tych, aby zmodyfikowa?y swoje decyzje w zakresie polityki fiskalnej, monetarnej i regulacyjnej, kt¨®re prowadz? do koncentracji bogactwa i dochod¨®w, skutkuj? ?le ukierunkowan? alokacj? kapita?u i nap?dzaj? inflacj?.
Po drugie, wspieranie wzrostu gospodarczego oraz produkcji d¨®br i us?ug. Kluczem do globalnego o?ywienia gospodarczego jest prowadzenie takiej polityki, finansowania i innowacji, kt¨®re b?d? sprzyja? nowym inwestycjom, u?atwi? poszerzenie bazy inwestycyjnej i zach?c? do wzrostu produkcji. Tylko w ten spos¨®b mo?emy skutecznie przeciwdzia?a? niedoborom i wysokim cenom. Ogromnie wa?na jest zdecentralizowana alokacja kapita?u i polityka pozwalaj?ca utrzyma? stabilno?? waluty. Ostatnio wyst?puj?ca deprecjacja i wsp¨®?istnienie r¨®?nych kurs¨®w walutowych dobitnie przypominaj?, jak istotna jest rozs?dna polityka monetarna i fiskalna. Podkre?lam, ?e powinni?my podwoi? wysi?ki na rzecz wzrostu gospodarczego w obszarze rozwi?za¨½ w sektorze publicznym i prywatnym, aby zabezpieczy? dost?p do czystej wody, niezawodny dop?yw energii elektrycznej, zr¨®wnowa?one rolnictwo, wysokiej jako?ci edukacj? i zdolno?? do reagowania w sytuacji zagro?enia zdrowia publicznego, a tak?e dost?p do technologii cyfrowych.
Po trzecie, otwarte rynki. Poszczeg¨®lne kraje powinny nie tylko zdecydowanie zwi?kszy? i zdywersyfikowa? produkcj? energii, ale r¨®wnie? znie?? najbardziej dotkliwe restrykcje importowo-eksportowe. Ma to ogromne znaczenie dla przyspieszenia wyj?cia z kryzysu i wzmocnienia o?ywienia gospodarczego. W wi?kszo?ci przypadk¨®w bariery handlowe chroni? najbardziej uprzywilejowanych kosztem reszty spo?ecze¨½stwa, pog??biaj?c tym samym rozwarstwienie. Przyk?adem s? kontyngenty taryfowe, wysokie stawki celne, wysokie podatki eksportowe i subsydia, kt¨®re zak?¨®caj? wymian? handlow? i nieproporcjonalnie mocno uderzaj? w ubogie warstwy spo?eczne: od kontyngent¨®w na przyw¨®z ry?u, orzeszk¨®w ziemnych i cukru; przez niezwykle kosztowne dop?aty do produkcji bawe?ny i etanolu; a? po wymogi dotycz?ce sk?adnika krajowego, kt¨®re podcinaj? produktywno??.
Ostatnim, ale nie mniej wa?nym aspektem jest ci?gle zaanga?owanie w dzia?ania na rzecz wspierania bezpiecze¨½stwa i stabilno?ci. Nie b?dzie trwa?ego pokoju bez nieustannego d??enia do wzmocnienia ?adu instytucjonalnego, niwelowania nier¨®wno?ci spo?ecznych, poprawy warunk¨®w ?ycia i odpowiednich zabezpiecze¨½. Alternatyw? s? kolejne kryzysy, kt¨®re spowoduj? masowy wzrost ub¨®stwa i zdziesi?tkuj? klas? ?redni?.
Wnioski na przysz?o??
Pragn?c i oczekuj?c odbudowy Ukrainy, chc? na zako¨½czenie przypomnie? o do?wiadczeniach Polski. Nawet w warunkach niewydolnego, komunistycznego systemu centralnego planowania Polska zacz??a wprowadza? pewne mechanizmy rynkowe. Pomimo cenzury Polacy zbudowali pr??ny ruch spo?eczny i obywatelski, jakim by?a Solidarno??. Przekona?em si? o tym w 1975 r., kiedy razem z innymi cudzoziemcami na w?asne oczy widzia?em entuzjazm Polak¨®w.
Polska wytrwa?o?? i ci??ka praca przynios?y upragnione owoce. Po dekadach przygotowa¨½ Polacy byli gotowi do dzia?ania, gdy tylko otworzy?a si? droga do wolno?ci. Kraj zadba? o dobry system edukacji, zliberalizowa? gospodark?, sprywatyzowa? pa¨½stwowe zak?ady, zobowi?za? si? do zachowania stabilno?ci waluty, przyci?gn?? inwestycje i sta? si? konkurencyjny na arenie mi?dzynarodowej. Wprowadzaj?c wolny rynek w miejsce gospodarki planowej, uda?o si? zdusi? i utrzyma? w ryzach inflacj?: z ponad 500 procent w 1990 r. do niespe?na 10 procent w roku 1999.
Tak szybkie post?py nie by?yby mo?liwe, gdyby nie wsp¨®lne cele i aspiracje, w tym pragnienie pokoju, wolno?ci i liberalizacji gospodarczej. Te same fundamentalne warto?ci zyskuj? na znaczeniu w sytuacji, gdy zmagamy si? z licznymi kryzysami, przed kt¨®rymi stoi Polska, region i ?wiat. Transformacja gospodarcza jest wa?na przede wszystkim ze wzgl?du na swoje skutki spo?eczne. Spontaniczna hojno?? Polski wobec ukrai¨½skich uchod?c¨®w ¨C widoczna na poziomie krajowym i samorz?dowym ¨C budzi podziw i szacunek.
Podczas transformacji gospodarczej Polska otrzyma?a silne wsparcie ze strony spo?eczno?ci mi?dzynarodowej i jestem pewien, ?e Ukraina r¨®wnie? takie wsparcie otrzyma. W zgodnej i zdecydowanej odpowiedzi na konflikt i przemoc instytucje mi?dzynarodowe powinny si? skupi? na dzia?aniach, w kt¨®rych sprawdzaj? si? najlepiej. Ich zadaniem jest m.in. monitorowanie transgranicznych przep?yw¨®w finansowych, pomoc humanitarna oraz rozw¨®j potencja?u w terenie w kontek?cie strategicznego rozmieszczenia i prowadzenia operacji pokojowych.
Du?a cz??? tych dzia?a¨½ b?dzie podejmowana na poziomie krajowym. Grupa Banku ?wiatowego ma t? przewag?, ?e potrafi skutecznie realizowa? zadania w terenie i rozpowszechnia? dobre praktyki w ?cis?ej wsp¨®?pracy z rz?dem, spo?ecze¨½stwem obywatelskim i sektorem prywatnym. Mo?ecie na nas liczy?. My ze swojej strony liczymy na to, ?e b?dziecie nadal wspiera? innowacyjne rozwi?zania na pierwszej linii frontu walki o rozw¨®j gospodarczy. To w?a?nie na tym froncie mo?emy pokona? wielorakie kryzysy, z kt¨®rymi si? obecnie borykamy. Dzi?kuj? za uwag?.
