ľ¹ÏÓ°Ôº

Nd?rsa ka nisur 2015, shum? politik?b?r?s n? bot? po e drejtojn? v?mendjen nga viti i kaluar ¨C duke marr? parasysh tendencat ekonomike, sociale dhe politike q? paten ndikimet m? t? r?nd?sishme mbi rritjen ekonomike n? vendet e tyre dhe rajonet p?rkat?se. N? pjes?n m? t? madhe t? Europ?s Juglindore, pamja ?sht? . Megjith?se pritet rritje ekonomike e kufizuar n? disa nga gjasht? q? p?rb?jn? rajonin e Europ?s Juglindore, stanjacioni dhe tkurrja n? t? tjerat e kan? frenuar rajonin n? p?rgjith?si ¨C me rritjen ekonomike q? p?r 2014 pritet t? jet? vet? vet?m 0.2 % dhe parashikimin p?r vet?m 1.3% p?r 2015, sipas Raportit m? t? fundit t? Rregullt Ekonomik p?r Europ?n Juglindore.  

Nd?rsa Shqip?ria dhe Ish Republika Jugosllave e Maqedonis? u rrit?n m? shpejt n? 2014 sesa n? 2013, rritja ekonomike n? Kosov? dhe Malin e Zi ishte m? pak nga sa pritej ¨C megjith?se ende pozitive. P?r m? tep?r stanjacioni n? Bosnj? dhe Hercegovin? dhe rritja ekonomike negative n? Serbi ¨C ekonomit? m? t? m?dha n? rajon ¨C t? kombinuara me nj?ra tjetr?n e kan? frenuar rajonin n? t?r?si. Nivelet vazhdimisht t? larta t? papun?sis?, nivelet t? ul?ta t? pjes?marrjes s? fuqis? pun?tore dhe krijim i ngadalt? i vendeve formale t? pun?s, t? gjitha k?to e frenuar rritjen ekonomike gjat? 2014. Nj? sektor publik i madh dhe joefikas vijon t? ndikoj? rritjen n? rajon dhe megjith?se ?sht? b?r? nj? far? progresi n? p?rmir?simin e  klim?s s? biznesit, ka ende shum? vend p?r p?rmir?sime. 

Nd?rsa shum? sfida strukturore si k?to vazhdojn? t? paraqesin pengesa p?r rritjen e q?ndrueshme n? rajon, nj? tjet?r, sfida m? pak e parashikueshme u shfaq gjat? 2014 - duke penguar n? m?nyr? t? konsiderueshme rritjen n? k?to vende dhe n? t? gjith? rajonin si t? t?r?: moti.

Kushtet ekstreme t? motit, p?rfshir? p?rmbytjet e jasht?zakonshme t? majit, pllakosen shumic?n e rajonit gjat? 2014 dhe ndikuan negativisht pothuaj ?do sektor t? ekonomis? n? rajon ¨C nga bujq?sia, te energjia apo turizmi. 

¡°Moti ishte nj? faktor i r?nd?sish?m q? ndikoi n? rritjen ekonomike rajonale gjat? 2014,¡± thot?,¡± notes Gallina Vincelette, autorja kryesore e Raportit t? fundit t? Rregullt Ekonomik p?r Europ?n Juglindore, ¡°p?rmbytjet dhe fatkeq?sit? e tjera natyrore nxorr?n n? pah c?nueshm?rin? dhe se sa i pap?rgatitur ishte rajoni ndaj ngjarjeve t? tilla.¡±

Rreshjet e jasht?zakonshme t? majit shkaktuan p?rmbytjet m? t? k?qija q? rajoni kishte pasur p?r m? shum? se 100 vjet. N? Bosnje dhe Herzegovin?, k?to p?rmbytje shkaktuan vdekjen e m? shum? se 20 vet?ve, zhvendosen 90,000 t? tjer? dhe rezultuan n? miliarda dollar? d?me n? t? gjith? rajonin. P?rmbytjet p?rllogariten t¡¯i ken? kushtuar vendit 15% t? PBB-s? si humbje n? prodhim dhe d?me. N?  Serbi, d?mi total nga k?to p?rmbytje p?rllogaritet n? rreth 4.7%.  Pothuaj ?do segment i ekonomis? u ndikua negativisht nga k?to p?rmbytje.

Ndikimi i k?saj p?rmbytjeje u p?rforcua edhe nga kushtet m? t? hershme t? motit n? rajon, duke p?rkeq?suar efektin negativ q? ato pat?n n? rritjen ekonomike n? 2014. Nj? that?sir? n? ver?n e 2012 dhe nj? dim?r i ashp?r po n? at? vit  pengoi sektorin e bujq?sis?, pak?soi prodhimin e energjis? elektrike, frenoi turizmin dhe ngadal?soi nd?rtimin m? shum? se zakonisht n? rajon.  

Ndikimi i madh i k?tyre kushteve ekstreme mbi ekonomit? e rajonit, nxjerr n? pah c?nueshm?rin? e p?rgjithshme ekonomike t? k?tyre vendeve. Me k?t? klim?,  politik?b?r?sit n? k?to vende vijojn? t? eksplorojn? mund?sit? si ta shmangin at?, apo m? e pakta, si t? zbusin sa m? mir? efektet  e goditjeve t? tilla.

N? vijim t? p?rpjekjeve p?r t¡¯iu p?rshtatur dhe p?r t? zbutur ndikimin ¨C si? jan? mbrojtja nga p?rmbytjet dhe infrastruktura rezistente ndaj motit ¨C raporti i fundit SEE RER, thekson gjithashtu r?nd?sin? e zgjerimit t? tregjeve t? sigurimeve n? vendet e rajonit p?r t? mbrojtur m? mir? nga fatkeq?sit? natyrore pronar?t e sht?pive dhe bizneseve  - ve?an?risht n? sektorin e bujq?sis?. Duke qen? se familjet m? t? varf?ra ka m? shum? gjasa t? punojn? n? bujq?si dhe t? jetojn? n? zonat rurale, nevoja p?r mekanizma p?r t¡¯i fuqizuar kund?r goditjeve t? shkaktuara  nga p?rmbytjeve, that?sirave dhe val?ve t? t? nxehtit ?sht? edhe m? e ngutshme. 

Megjith?se 40% e njer?zve n? Shqip?ri dhe 20% n? Bosnje dhe Hercegovin? dhe Serbi, punojn? n? bujq?si, normat e sigurimit p?r planin e mbrojtjes ndaj motit dhe fatkeq?sive t? t? tjera natyrore mes k?tyre njer?zve jan? n? nivel jasht?zakonisht t? ul?t. N? Ish Republik?n Jugosllave t? Maqedonis?, vet?m 4% e fermer?ve sigurojn? t? korrat e tyre kundrejt rreziqeve t? motit. N? Kosov?, kompanit? e sigurimit p?rfaq?sojn? vet?m 3% t? aseteve totale t? sistemit financiar, nd?rsa n? Bosnj? dhe Hercegovin? ato p?rfaq?sojn? vet?m 5% t? totalit.

Me rritjen ekonomike t? parashikuar n? rreth 3% n? Shqip?ri, Kosov?, Ish Republik? Jugosllave t? Maqedonis? dhe Malin e Zi n? 2015, viti q? vjen mund ta shoh? rajonin e Europ?s Juglindore t? dal? ngadal? nga stanjacioni. N? vijim t? zgjidhjes s? problemeve t? vazhdueshme t? papun?sis? s? lart?, krijimin e ngadalt? t? vendeve t? pun?s dhe nxitjen e produktivitetit t? firmave vendase, politik?b?r?sit duhet ta ken? v?mendjen te k?rcenimet e paparashikuara ¨C si? jan? p?rmbytjet, that?sirat dhe fatkeq?sit? e tjera natyrore. Plot?simi i nismave p?r zbutjen dhe p?rshtatshm?rin? n? k?to gjasht? vende si p?r shembull sigurimi ¨C sidomos i atyre m? t? c?nueshm?ve n? rajon ¨C mund t? ndihmoj? shum? n? parandalimin e fatkeq?sis? s? radh?s. K?to mekanizma mund gjithashtu t? ndihmojn? jasht?zakonisht p?rpjekjet p?r rim?k?mbje n? rast se dhe kur t? ndodh? nj? tjet?r goditje e motit.