UASHINGTON, 21 shtator 2023 - N? analiz?n m? t? fundit t? publikuar sot p?r 22 vende t? Europ?s dhe Azis? Qendrore, Banka Bot?rore b?n thirrje p?r nj? ristrukturim rr?nj?sor t? sektorit t? ngrohjes n? rajon me q?llim ofrimin e sh?rbimeve t? qendrueshme dhe t? p?rballueshme p?r popullsin? e k?tyre vendeve, ve?an?risht p?r shtresat m? t? c?nueshme, dhe pak?simin e p?rdorimit t? karburanteve me emetime t? larta t? karbonit.
Raporti Drejt nj? Tranzicioni t? Qendruesh?m t? Ngrohjes n? Europ? dhe Azin? Qendrore, thekson nevoj?n urgjente p?r t? siguruar ngrohje efi?ente, t? past?r dhe t? p?rballueshme p?r t? gjith?. Arritja e objektivit p?r emetime neto zero n? rajon deri n? mesin e shekullit k?rkon transformim drastik t? sektorit, i cili p?rb?n sot rreth 24% t? k?rkes?s rajonale p?r energji dhe ?sht? p?rgjegj?s p?r rreth 22% t? emetimeve t? gazrave serr? (GHG).
¡°Tranzicioni drejt ngrohjes s? q?ndrueshme ?sht? nj? objektiv q? vendet e Europ?s dhe Azis? Qendrore nuk duhet ta shtyjn? m? tej¡±, tha Antonella Bassani, Z?vend?s Presidente e Bank?s Bot?rore p?r Europ?n dhe Azin? Qendrore. ¡°Duke miratuar politika dhe programe qeveritare t? p?rshtatshme, me subvencione drejt teknologjive m? t? pastra dhe m? efi?ente t? ngrohjes, vendet do t? mundin q? brenda k?saj dekade t? arrijn? uljen e k?rkes?s p?r ngrohje, p?rmir?simin e cil?sis? s? ajrit dhe pak?simin e emetimeve.¡±
Raporti konstaton se p?r shkak t? investimeve t? pamjaftueshme, sektori i ngrohjes n? vendet e Europ?s dhe Azis? Qendrore shpesh ofron sh?rbime me cil?si t? ul?t, nuk arrin t? rikuperoj? plot?sisht kostot e tij, shkakton pasoja t? r?nda n? mjedis dhe cil?sin? e jet?s s? njer?zve. Rreth 30% e popullsis? s? rajonit, kryesisht n? zonat urbane, merr sh?rbim nga nd?rmarrjet komunale t? ngrohjes qendrore, t? cilat mb?shteten kryesisht tek l?nd?t djeg?se fosile t? subvencionuara, kan? infrastruktur? t? vjet?ruar dhe q?ndrueshm?ri t? dob?t financiare. N? zonat rurale, pjesa d?rrmuese e familjeve p?rdorin soba ose bolier? me dru ose qymyr me ndotje t? lart?. T? marra s? bashku, k?to burime karburanti shkaktojn? nivele t? larta t? ndotjes s? ajrit q? ?ojn? n? rreth 302,000 vdekje dhe shkaktojn? nj? kosto t? mir?qenies prej 7% t? PBB-s? n? vit. P?r shkak edhe t? numrit t? madh t? nd?rtesave t? vjetra dhe me inefi?enc? energjetike, kosto e lart? mbetet shqet?sim pasi nj? e treta e popullsis? s? rajonit e ka t? v?shtir? t? paguaj? faturat e ngrohjes apo t? siguroj? ngrohje t? mjaftueshme n? sht?pit? e tyre.
Sipas raportit, tranzicioni drejt ngrohjes s? q?ndrueshme n? rajon mund t? ul? ndjesh?m numrin e vdekjeve dhe humbjet n? mir?qenie si rezultat i ndotjes, si dhe mund t? ofroj? nj? vizion t? qart? p?r pak?simin e emetimeve t? GHG. Ky tranzicion do t? shmangte emetimin e rreth 8.9 gigaton?ve t? CO2 nga sistemet e ngrohjes lokale n? t? ardhmen p?r nd?rtesat e periudh?s 2024-2050. Raporti rishikon statusin dhe tendencat e sistemeve t? ngrohjes lokale n? t? gjitha vendet, identifikon barrierat dhe sfidat e p?rbashk?ta rajonale p?r ngrohjen e q?ndrueshme, vler?son alternativat e ndryshme t? ngrohjes (p?rfshir? karburantet, teknologjit? dhe kostot) dhe propozon nj? korniz? me politika dhe programe p?r planifikimin e qeveris? dhe tranzicionin.
"Ne jemi t? vet?dijsh?m p?r sfidat e m?dha me t? cilat p?rballet sektori i ngrohjes n? vendet e Europ?s dhe Azis? Qendrore. Q?llimi yn? ?sht? t¡¯i pajisim politik?b?r?sit me njohuri t? bazuara n? t? dh?na dhe zgjidhje t? bazuara n? veprime p?r t? ?uar p?rpara tranzicionin e ngrohjes s? q?ndrueshme, duke p?rmir?suar jet?n dhe mir?qenien e popullsis? s? rajonit" tha Charles Cormier, Drejtori Rajonal i Infrastruktur?s n? Bank?n Bot?rore p?r Europ?n dhe Azin? Qendrore. ¡°Me prezantimin e teknologjive dhe qasjeve tashm? t? testuara, vendet kan? b?r? nj? progres relativisht t? duksh?m, por k?to p?rpjekje ende nuk jan? n? shkall?n q? t? p?rmbushin objektivat p?r emetime neto zero deri n? mes t? shekullit.¡±
Raporti propozon nj? strategji me tri shtylla ku qeverit? mund t? mb?shteten p?r t? strukturuar n? m?nyr? sa m? efikase planet e tyre t? tranzicionit:
- Ulja e k?rkes?s p?r ngrohje p?rmes efi?enc?s s? energjis? n? nd?rtesa. P?r k?t? duhet t? zbatohen ligje m? t? rrepta p?r nd?rtimet e reja dhe t? p?rshpejtohet procesi i rinovimit t? nd?rtesave ekzistuese. K?to p?rpjekje mund t? p?rgjysmojn? k?rkes?n p?r ngrohje deri n? vitin 2050, duke e b?r? tranzicionin shum? m? pak t? kushtuesh?m p?r qeverit?, bizneset dhe familjet.
- Forcimi dhe dekarbonizimi i ngrohjes qendrore n? zonat urbane me dend?si t? lart?, aty ku ?sht? e mundur. P?r k?t? ?sht? e nevojshme t? p?rmir?sohen sistemet ekzistuese t? ngrohjes qendrore dhe kalimi n? p?rdorimin e burimeve m? t? pastra t? energjis? si panelet diellore, burimet gjeotermale, nxeht?sia e l?shuar nga mbetjet dhe biomasa e q?ndrueshme. Aty ku ngrohja qendrore nuk funksionon mir? apo p?rdorimi i saj nuk ?sht? m? ekonomik, mund t? nevojitet kalimi i menaxhuar n? sistemet individuale t? ngrohjes.
- Promovimi i sistemeve t? pastra t? ngrohjes individuale n? zona me dend?si t? ul?t. P?r k?t? nevojiten studime q? t? identifikohen alternativat p?r ngrohje t? q?ndrueshme dhe me efi?enc? ekonomike, si pompat e nxeht?sis? ose kaldajat ekologjike me pelet, dhe promovimi i tyre p?rmes politikave dhe programeve t? caktuara.
Duke p?rqafuar k?t? qasje gjith?p?rfshir?se, qeverit? e vendeve t? Europ?s dhe Azis? Qendrore mund t? b?jn? investime efikase, t? p?rballueshme dhe t? p?rshtatshme p?r vendet e tyre, t? cilat do t? kontribuonin p?r nj? tranzicion t? q?ndruesh?m t? sistemeve t? ngrohjes.
Raporti u mb?shtet nga i Bank?s Bot?rore (ESMAP).
Banka Bot?rore n? Europ? dhe Azin? Qendrore
Banka Bot?rore bashk?punon me vendet e rajonit t? Europ?s dhe Azis? Qendrore p?r t? pak?suar varf?rin? dhe p?r t? nxitur mir?q?nien e p?rbashk?t, n?p?rmjet rritjes s? kapitalit njer?zor, mund?simit t? qasjes n? tregje, leht?simit t? tranzicionit t? gjelb?r si dhe nd?rtimit e forcimit t? institucioneve.
*Ky raport mbulon Tregjet dhe Ekonomit? n? Zhvillim (EMDE-t?) t? Europ?s dhe Azis? Qendrore (ECA) ku b?jn? pjes?: Shqip?ria, Armenia, Azerbajxhani, Bosnje dhe Hercegovina, Bullgaria, Kroacia, Gjeorgjia, Kazakistani, Kosova, Republika e Kirgistanit, Moldavia, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Polonia, Rumania, Serbia, Taxhikistani, Turqia, Turkmenistani, Ukraina dhe Uzbekistani.
